Żywienie ma znaczenie

WAŻNA INFORMACJA: 

Treści przedstawione w tym artykule mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, oparty na dostępnej wiedzy i doświadczeniach. Nie stanowią porady medycznej, diagnozy ani zaleceń terapeutycznych. Nie zastępują profesjonalnej konsultacji z lekarzem, dyplomowanym dietetykiem klinicznym lub innym wykwalifikowanym specjalistą posiadającym uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych w Polsce. Wszelkie decyzje dotyczące zdrowia, diagnostyki, diety czy terapii, zwłaszcza w przypadku dzieci i osób ze specjalnymi potrzebami, powinny być podejmowane wyłącznie po konsultacji i pod ścisłym nadzorem odpowiednich specjalistów medycznych. Samodzielne stosowanie przedstawionych informacji odbywa się na własną odpowiedzialność.

Żywienie ma znaczenie: Jak dieta może wspierać osoby ze spektrum autyzmu

Coraz więcej mówi się o powiązaniach między tym, co jemy, a funkcjonowaniem naszego organizmu, w tym mózgu. Związek ten wydaje się szczególnie istotny w kontekście osób ze spektrum autyzmu (ASD), u których często obserwuje się współwystępujące problemy zdrowotne, zwłaszcza ze strony układu pokarmowego. Chociaż dieta sama w sobie nie jest metodą leczenia autyzmu jako zaburzenia neurorozwojowego, odpowiednio dobrane żywienie może odgrywać ważną rolę we wspieraniu ogólnego stanu zdrowia, poprawie samopoczucia i łagodzeniu niektórych dolegliwości, co może pozytywnie wpłynąć na codzienne funkcjonowanie i efektywność prowadzonych, sprawdzonych naukowo terapii.

Jelita – potencjalny związek z samopoczuciem w ASD

Koncepcja osi jelitowo-mózgowej jest intensywnie badana. Jelita, zasiedlone przez biliony mikroorganizmów (mikrobiota jelitowa), komunikują się z mózgiem. Zaburzenia w składzie mikrobioty (dysbioza) czy potencjalne zmiany w przepuszczalności bariery jelitowej (koncepcja tzw. „przeciekającego jelita”, której znaczenie kliniczne jest nadal przedmiotem badań) mogą wpływać na procesy zapalne w organizmie i potencjalnie oddziaływać na funkcjonowanie układu nerwowego.

U osób ze spektrum autyzmu częściej niż w populacji ogólnej raportuje się problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak zaparcia, biegunki, bóle brzucha czy wzdęcia. Niektóre badania sugerują również różnice w składzie mikrobioty jelitowej u osób z ASD. Dlatego dbanie o zdrowie jelit poprzez odpowiednią dietę jest często wskazywane jako ważny element wspierający ogólny dobrostan.

Potencjalne wyzwania żywieniowe i metaboliczne

Osoby z ASD mogą doświadczać różnych wyzwań związanych z żywieniem:

• Współwystępujące problemy trawienne: Jak wspomniano, dolegliwości ze strony układu pokarmowego są częste. Mogą one wynikać z różnych przyczyn, które wymagają dalszej diagnostyki.

• Selektywność pokarmowa: Może prowadzić do niedoborów ważnych składników odżywczych. 

• Potencjalne niedobory: Niektóre badania wskazują na możliwość występowania niedoborów witamin i minerałów. Decyzję o suplementacji i jej dawkowaniu powinien podejmować lekarz na podstawie wyników badań diagnostycznych.

• Koncepcje dotyczące glutenu i kazeiny: Istnieje hipoteza (tzw. teoria opioidowa) dotycząca potencjalnego wpływu peptydów pochodzących z niepełnego trawienia tych białek. Wyniki badań naukowych są niejednoznaczne i teoria ta nie jest powszechnie akceptowana jako wyjaśnienie przyczyn ASD. Niektórzy rodzice obserwują zmiany po eliminacji tych składników. Decyzja o wprowadzeniu diety eliminacyjnej musi być podjęta po konsultacji z lekarzem lub dyplomowanym dietetykiem klinicznym, aby zapewnić jej bezpieczeństwo i prawidłowe zbilansowanie.

Jak dieta może wspierać organizm? Indywidualne podejście pod okiem specjalistów.

Odpowiednio zaplanowane żywienie, dostosowane do indywidualnych potrzeb, może być cennym elementem wspierającym zdrowie i samopoczucie osób z ASD. Kluczowe aspekty to:

1. Dbanie o zdrowie jelit: Dieta bogata w błonnik, fermentowane produkty (jeśli tolerowane) może wspierać równowagę mikrobioty. W przypadku podejrzenia poważniejszych problemów jelitowych (np. przewlekłe biegunki, zaparcia, SIBO, stany zapalne) konieczna jest konsultacja z lekarzem gastroenterologiem, diagnostyka i ewentualne leczenie specjalistyczne.

2. Uzupełnianie niedoborów: Wyłącznie na podstawie diagnostyki laboratoryjnej zleconej i zinterpretowanej przez lekarza, który dobierze odpowiednie preparaty i dawkowanie.

3. Indywidualizacja diety: Uwzględnienie ewentualnych alergii pokarmowych diagnozowanych przez alergologa (np. testami IgE) lub nietolerancji pokarmowych diagnozowanych przez lekarza (np. nietolerancja laktozy). Stosowanie komercyjnych testów na nietolerancje IgG budzi kontrowersje w środowisku medycznym co do ich wartości diagnostycznej. Interpretacja wszelkich wyników badań i decyzje o eliminacji pokarmów powinny być konsultowane z lekarzem lub dyplomowanym dietetykiem klinicznym.

4. Ograniczenie żywności wysoko przetworzonej: Zmniejszenie spożycia cukrów prostych, tłuszczów trans i sztucznych dodatków jest ogólnie zalecane dla zdrowia.

5. Diety specjalistyczne (tylko pod ścisłym nadzorem medycznym): Diety takie jak bezglutenowa, bezkazeinowa, SCD, GAPS czy ketogeniczna są dietami wymagającymi i potencjalnie niosącymi ryzyko niedoborów. Ich wprowadzanie i monitorowanie musi odbywać się wyłącznie pod ścisłym nadzorem lekarza prowadzącego i/lub doświadczonego, dyplomowanego dietetyka klinicznego, zwłaszcza u dzieci.

Podsumowanie: Żywienie jako element wspierający, komplementarny do terapii

Podkreślmy raz jeszcze: dieta nie leczy autyzmu. Zaburzenia ze spektrum autyzmu to złożone kwestie neurorozwojowe wymagające kompleksowego, opartego na dowodach naukowych podejścia terapeutycznego (jak terapia behawioralna, logopedyczna, integracja sensoryczna, wsparcie edukacyjne), prowadzonego przez wykwalifikowanych specjalistów.

Jednakże, dbałość o zdrowe żywienie, dostosowane do indywidualnych potrzeb i prowadzone we współpracy ze specjalistami, może znacząco wspierać ogólny stan zdrowia, poprawiać komfort życia, łagodzić współwystępujące dolegliwości (zwłaszcza trawienne) i potencjalnie przyczyniać się do lepszego samopoczucia i funkcjonowania osoby z ASD oraz poprawy jakości życia ich całych rodzin. Może to również pozytywnie wpłynąć na efektywność innych, kluczowych terapii.

Kluczem jest indywidualne podejście, cierpliwość, obserwacja i ścisła współpraca z zespołem medycznym i terapeutycznym – lekarzem pediatrą lub rodzinnym, specjalistami (gastroenterologiem, alergologiem – w razie potrzeby), dyplomowanym dietetykiem klinicznym oraz terapeutami prowadzącymi dziecko.

Pamiętajmy, że zdrowe żywienie to ważny fundament dobrego samopoczucia dla każdego.