Kwas Szczawiowy
Szczawiany to bardzo ważny temat, którym warto się zainteresować szukając przyczyn wielu chorób. Wpis choć dość obszerny nie wyczerpuje tematu – obiecuję, że jeszcze do niego wrócę.
Dziś chciałabym Wam nieco przybliżyć:
- co to jest kwas szczawiowy?
- jakie są przyczyny wysokiego poziomu szczawianów?
- jak zbadać szczawiany w badaniu Organic Acids Test?
- jakie skutki szczawiany wywołują w naszym organiźmie?
- jak postępować przy szczawianach?
Co to jest kwas szczawiowy?
Kwas szczawiowy (szczawian) to związek chemiczny o wzorze H2C2O4, naturalnie występujący w przyrodzie – znaleźć go można przede wszystkim w roślinach. Dobrze rozpuszcza się w wodzie oraz rozpuszczalnikach organicznych, co sprawia, że z dużą łatwością może przenikać z przewodu pokarmowego do krwi i wędrować do wszystkich tkanek ciała. Kwas szczawiowy wykazuje dużą skłonność do reagowania z metalami dwuwartościowymi, tworząc z nimi nierozpuszczalne sole, wytrącające się w postaci kryształów o ostrych, kłujących brzegach. Najmniej rozpuszczalną solą szczawianu jest związek z rtęcią.
Gdy szczawian zwiąże się z rtęcią lub ołowiem, natychmiast staje się nierozpuszczalny i wytrąca się z krwiobiegu, tworząc kryształy w kościach i innych tkankach. Zamiast przyłączać się do tych toksycznych metali i wyprowadzać je z organizmu, szczawian zatrzymuje toksyczne metale w ciele. Być może dlatego szczawiany wiążą się z tak wieloma chorobami.
Przyczyny wysokiego poziomu szczawianów
Do wysokiego poziomu szczawianów mogą się przyczyniać polimorfizmy genetyczne – polimorfizm AGT, SAT1, GRHPR. Wysoki poziom szczawianów może być związany z genetyczną hiperoksalurią Typ I (niedobór enzymu AGT), typ II (niedobór GRHFR – w OAT podwyższone markery #20 i #21) a obecnie trwają badania nad typem III hiperoksalurii (polimorfizm HOGA1). Istnieje wyraźny związek z poziomem szczawianów i autyzmem, wysokim stresem oksydacyjnym, fibromialgią, zapaleniem stawów, przewlekłym zmęczeniem, depresją, odkładaniem kamieni nerkowych, zaburzeniami jelitowymi oraz metabolicznymi, pokrzywkami czy zaburzeniami pracy tarczycy. Wysoki poziom szczawianów może być spowodowany wysokim spożyciem witaminy C (tu różne doniesienia naukowe na ten temat) oraz czasami spożywaniem dużych ilości białek – kolagenu, żelatyny a nawet aminokwasu glicyny. Szczawiany naturalnie występują w różnych ilościach w wielu warzywach i owocach, więc dieta wegetariańska nie jest w tym wypadku wskazana, ale są również produktami ubocznymi pleśni takich jak Aspergillus, Penicillium i Candida.
Szczawiany w OAT
Poziom szczawianów w organizmie można oznaczyć w badaniach kwasów organicznych w moczu OAT (organic acids test z oferty The Great Plains Laboratoratory).
Zazwyczaj w wyniku OAT obserwujemy, że ze wzrostem poziomu markerów drożdży lub grzybów wiąże się wysoki poziom szczawianu (#21. Oxalic). W takim przypadku terapia przeciwgrzybicza jako leczenie u źródła ma decydujący wpływ na obniżenie nadmiaru szczawianów i zmniejszenie uciążliwych objawów. Wysokie szczawiany mogą powodować trudną do leczenia anemię, owrzodzenia skóry, bóle mięśni i wady serca. Podwyższony poziom kwasu szczawiowego jest również wynikiem zatrucia glikolem etylenowym (szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, środek przeciw zamarzaniu; warto zwracać uwagę na zawartość PEG w stosowanych kosmetykach). Kwas szczawiowy jest toksycznym metabolitem kwasu trichlorooctowego i innych zanieczyszczeń środowiska. Ponadto witamina C ‐ po redukcji w obecności nadmiaru wolnej miedzi, żelaza czy kadmu może przejść w szczawian.
Skutki szczawianów
Niezależnie od źródła – czy to z produkcji endogennej, czy też z podaży z pożywieniem, wysoki poziom kwasu szczawiowego (Oxalic) przyczynia się do:
- powstawania kamieni nerkowych,
- odkładania kryształów w innych tkankach (kości, naczynia, opony mózgowe, siatkówka oka, tarczyca, płuca, skóra, stawy),
- a także może zmniejszać poziom dostępnego wapnia w organizmie.
Szczawiany przyczyniają się do powstania miejscowych reakcji zapalnych, np. przekrwienie, łzawienie oczu, ból podeszew stóp, obrzęki wokół stawów.
Niejednokrotnie obecność szczawianów w moczu wywołuje ostry ból podczas mikcji co objawia się także popuszczaniem moczu czy bardzo częstym oddawaniem małych ilości moczu.
Jeden z procesów, bardzo istotnych dla tworzenia energii w organizmie, zwany glikolizą jest hamowany przez szczawiany. Enzym kinaza pirogronianowa biorący udział w ostatnim etapie wytwarzania energii jest silnie hamowana przez szczawiany, co skutkuje brakiem rozkładu glukozy i tworzenia nośnika energii – ATP.
Tu jako ciekawostkę warto dodać, że w zespole Touretta bardzo często mamy do czynienia z tą samą inhibicją enzymów.
Postępowanie przy szczawianach
Wchłanianie kwasu szczawiowego z przewodu pokarmowego może być zmniejszone przez suplementację cytrynianem wapnia (lub cytrynianem magnezu – tu uwaga na działanie przeczyszczające) razem z posiłkami o wysokiej zawartości szczawianów.
Dodatkowo może okazać się pomocna suplementacja witaminą B6, argininą, witaminą E, siarczanem chondroityny, tauryną, selenem, kwasami tłuszczowymi omega-3 i preparatami zawierającymi N-acetyloglukozaminę (popularne suplementy „na stawy” zawierają często glukozaminę i chondroitynę) . Działanie swoje wykazują poprzez zmniejszanie ilości szczawianów, ich toksyczności i bólu spowodowanego odkładaniem kryształków w stawach. Także nadmiar tłuszczu w diecie może powodować podwyższony poziom szczawianu, w przypadku gdy kwasy tłuszczowe są słabo wchłaniane z powodu niedoboru soli żółciowych. Niewchłonięte wolne kwasy tłuszczowe wiążą wapń, tworząc nierozpuszczalne mydła, zmniejszając tym samym zdolność wapnia do wiązania szczawianów i generując zwiększone ich wchłanianie. Jeśli tauryna ma niski poziom w osoczu (wykaże to badanie profilu aminokwasów w osoczu), suplementacja tauryną (1000 mg/dzień) może pomóc stymulować produkcję soli żółciowych (kwas taurocholowy), prowadząc do lepszego wchłaniania kwasów tłuszczowych i zmniejszonego wchłaniania szczawianów.
Dodatkowo na zwiększenie wchłaniania szczawianów z diety wpływają dysbioza jelitowa i stany zapalne jelit. Dieta bezmleczna, bezglutenowa, SCD, zmniejszają wchłanianie szczawianów, co sprzyja wykorzystywaniu ich jako chelatorów (taki chelator w przewodzie pokarmowym może wiązać aluminium, rtęć, kadm czy ołów prowadząc do ich wydalenia z przewodu pokarmowego).
Zalecenia żywieniowe przy wysokich szczawianach – Dieta niskoszczawianowa
Zmniejszenie podaży szczawianów w diecie pomoże zredukować obciążenie organizmu i złagodzić objawy.
Dieta niskoszczawianowa to dieta polegająca na redukcji produktów spożywczych zawierających szczawiany. Normalnie wolne szczawiany wchłaniają się z pożywienia zaledwie w kilku procentach, jednak to mimo wszystko często okazuje się zbyt dużym obciążeniem.
Sposób obróbki termicznej produktów także ma duże znaczenie – gotowanie zmniejsza poziom szczawianów w żywności o blisko 90%.
Poza leczeniem przeciwgrzybiczym i dietą przeciwgrzybiczą warto mieć na uwadze także źródła szczawianów w diecie.
Produkty bogate w szczawiany (niezalecane):
- surowy szpinak;
- soja!
- rabarbar;
- szczaw;
- pszenica, rzepak, gryka, amarantus;
- orzechy- nerkowce, ziemne – masło orzechowe;
- pestki – migdały, sezam, tahini;
- nasiona chia;
- kakao;
- czekolada;
- herbata;
- kawa rozpuszczalna;
- banany;
- fasola;
- buraki;
- seler;
- pietruszka;
- kiwi;
- jagody;
- kapusta włoska;
- marchew;
- pieprz;
- por;
- bataty;
- skórka cytrynowa, skórka z limonki.
Poza ograniczeniem podaży można także wpłynąć na zmniejszenie wchłaniania oraz zwiększenie wydalania szczawianów poprzez:
- dostarczanie dużej ilości wody do picia;
- rozdzielenie suplementacji witaminą C od źródeł żelaza i miedzi. Uwaga na miedzianą instalację wodną – taka woda kranowa ma wówczas zwiększoną zawartość miedzi. Warto tu dodać, że nadmiar miedzi w stosunku do cynku jest obecny w wielu chorobach przewlekłych i nie pozwala na odpowiednie wykorzystanie witaminy C;
- stosowanie cytrynianu wapnia z posiłkami zawierającymi szczawiany, Kryształy szczawianu wapnia wytrącą się już w przewodzie pokarmowym, zapobiegając wchłanianiu szczawianów. Można też stosować cytrynian magnezu (jednak może skutkować działaniem przeczyszczającym);
- suplementację witaminą B6 – zmniejsza poziom szczawianów w organizmie;
- także niektóre szczepy probiotyczne zawierają enzymy rozkładające szczawiany. Oxalobacter formigenes wykorzystuje szczawiany jako źródło energii, znacząco zmniejszając ilości wchłaniane przez organizm. Niestety w przypadku antybiotykoterapii liczebność tych bakterii znacznie spada;
- aminokwas arginina zapobiega odkładaniu kryształów szczawianu w tkankach (sprzyja także walce z drożdżakami. Należy suplementować go razem z lizyną;
- dbanie o odpowiednio wysoki stosunek kwasów omega-3 do omega-6. Omega-6 zwiekszają odkładanie szczawianów w tkankach;
- suplementacja glukozaminą i chondroityną mogą pomóc w zmniejszeniu objawów, szczególnie w obrębie stawów;
- suplementacja tauryną, w celu ułatwienia tworzenia taurocholowego niezbędnego do wchłaniania kwasów tłuszczowych.
Wprowadzając interwencje, mające na celu obniżenie poziomu szczawianów należy pamiętać, aby robić to powoli i systematycznie, żeby uniknąć sytuacji zwanej „zrzutem szczawianów”.
Jest to stan, w którym zbyt duża ilość szczawianów odłożonych w tkankach jest wydalana naraz, skutkujący nasileniem nieprzyjemnych objawów:
- zmęczenie;
- drażliwość, zmiany nastroju;
- wysypki skórne/pokrzywka;
- pieczenie, bolesność przy oddawaniu moczu;
- bolesne wypróżnienia;
- zawroty głowy;
- skurcze.
Aby tego uniknąć zaleca się redukcję poziomu szczawianów w diecie w tempie 5-10% tygodniowo.
Jeżeli zainteresował Cię temat interpretacji badania OAT to więcej możesz poczytać tu:
Źródła:
https://www.ejpn-journal.com/article/S1090-3798(11)00154-1/fulltext
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30566003/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4220551/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15735393/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4419133/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23535174/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7146511/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4946963/
https://www.upmc.com/-/media/upmc/patients-visitors/education/unique-pdfs/low-oxalate-diet.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3887466/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18060273/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15987848/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15812215/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19911682/
Jeżeli zainteresował Cię ten wpis a trafiłeś lub trafiłaś tu przypadkiem to zapraszam do przeczytania mojego zdrowowskazu. Tłumaczę w nim jak można korzystać z mojego bloga, by znaleźć rzeczy, które będą dla Ciebie wartościowe.